Menu
Z tego artykułu dowiesz się:
Po pierwsze stosunek pracy powstaje wówczas gdy spełniane są następujące warunki:
Czy wobec tego wystarczające przesłanki spełnia umowa o pracę zawarta przez spółkę z jej jedynym lub większościowym udziałowcem? Czy taka umowa o pracę jest dopuszczalna ? Jaki ZUS zapłaci jedyny lub większościowy wspólnik sp. z o.o. ?
W ostatnich orzeczeniach sądów zaobserwować można konsekwentną tendencję odmowy prawa dla zatrudniania jedynych i większościowych wspólników przez ich spółki w oparciu o umowę o pracę.
Kluczowy jest w ocenie sądów element podporządkowania, to on decyduje, o tym, czy dana umowa w istocie jest umową o pracę czy nie. Sądy uznają, że kiedy pracodawca (spółka) i zatrudniony przez niego pracownik (jedyny lub prawie jedyny wspólnik) fizycznie stanowią jedną osobę, to nie można w takiej sytuacji dostrzec elementu podporządkowania i kierownictwa pracodawcy nad pracownikiem, bo wtedy taki wspólnik jest de facto podporządkowany samemu sobie. Sąd Najwyższy nie uznaje więc za zatrudnienie pracownicze zatrudnienia dominującego wspólnika wtedy, gdy udział innych wspólników w kapitale zakładowym spółki jest tak mały, że pozostaje w istocie iluzoryczny, np. nie przekracza kilku procent.
Orzecznictwo stoi właśnie na stanowisku, że realizacja omawianego rodzaju zatrudnienia powinna być uznana za swoiste podporządkowanie „samemu sobie” (tak, np. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995 r., sygn. akt I PZP 7/95), co stoi w zdecydowanej sprzeczności z fundamentalnymi regułami prawa pracy.
Z aktualnie jednolitego stanowiska Sądu Najwyższego wynika więc wykluczenie a limine możliwości zatrudnienia dominującego wspólnika spółki z o.o. na podstawie umowy o pracę i to przesądza o wyniku niniejszej sprawy – bez potrzeby rozważań odnośnie do warunków wykonywania zatrudnienia odwołującej się w Spółce pod kątem istnienia pracowniczego podporządkowania. Tak wskazał SN na przykład w postanowieniu z 16.02.2023 r., III USK 99/22, LEX nr 3521529.
Trzeba jednak zaznaczyć, że istnieją także głosy odmienne, jak na przykład wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2017 r., II UK 451/16. SN dopuścił pracownicze zatrudnienie większościowego wspólnika spółki z o.o. posiadającego 95% udziałów w kapitale zakładowym spółki. W przywołanym wyroku Sąd Najwyższy przedstawił sporo argumentów za przyjęciem możliwości pracowniczego tytułu ubezpieczeń większościowego wspólnika m.in. wskazując, że ekonomiczne i prawne oddzielenie wspólnika dominującego od spółki przybliża go (jeśli wykonuje pracę zarobkową na rzecz spółki) do pracowniczego modelu świadczenia pracy. Oczywiste jest, że nie wszystkie cechy charakterystyczne dla zatrudnienia pracowniczego zostaną spełnione.
Jednak nie jest to pogląd dominujący.
Sąd Najwyższy, ponadto co do zasady, w swoim orzecznictwie wyklucza objęcie ubezpieczeniem pracowniczym wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, którzy są jedynymi lub – z uwagi na posiadanie znaczącej liczby udziałów – niemal jedynymi udziałowcami. W takich przypadkach bowiem status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje „wchłonięty” przez status właściciela kapitału (pracodawcy). Inaczej mówiąc, tam, gdzie status pracownika (wykonawcy pracy) zostaje zdominowany przez status właścicielski, nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy wspólnika, który w takiej sytuacji wykonuje czynności (nawet typowo pracownicze) na rzecz samego siebie (we własnym interesie) i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne. Jedyny wspólnik jest od pracodawcy (spółki z o.o.) niezależny ekonomicznie, gdyż – skoro do przesunięcia majątkowego dochodzi w ramach majątku samego wspólnika – to nie zachodzi przesłanka odpłatności pracy, a nadto jako zgromadzenie wspólników dyktuje on sam sobie sposób działania.
Orzecznictwo to podsumowano w wyroku z dnia 20 października 2020 r., III UK 190/19 (OSNP 2021 Nr 10, poz. 117), w którym przyjęto, że pracowniczy tytuł ubezpieczenia społecznego nie powstaje na podstawie umowy o pracę na stanowisku specjalistycznym, która została zawarta ze spółką z o.o. przez jej wspólnika mającego możliwość samodzielnego powoływania i odwoływania prezesa zarządu tej spółki.
Niedawno zapadło jeszcze jedno ciekawe orzeczenie w takich sprawach – Postanowienie SN z 24.05.2023 r., III USK 322/22, LEX nr 3568178.
Czytamy w nim: (…) problematyka podlegania ubezpieczeniom społecznym przez wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – która zawarta jest w pytaniach strony skarżącej – była już wielokrotnie przedmiotem rozważań zarówno doktryny (zob. A. Tomanek, Status wspólnika spółki handlowej jako tytuł ubezpieczenia społecznego, PPiA 2020/120/665-678), jak i judykatury, która pozostaje zgodna co do tego, że szczególny tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym przyjęty w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oznacza, że obowiązek ubezpieczenia wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest powiązany jedynie z posiadaniem przez niego takiego statusu prawnego, a nie z (osobistym) prowadzeniem działalności gospodarczej (wyrok WSA w Szczecinie z dnia 7 kwietnia 2022 r., I SA/Sz 977/21, LEX nr 3354514).
Jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega zatem w myśl poglądów SN obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym na podstawie tytułu określonego w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. W świetle tego przepisu, samo posiadanie statusu wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością decyduje o podleganiu przez niego ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej.
Inaczej rzecz się przedstawia w przypadku wspólników spółek cywilnych, gdyż w odniesieniu do tej kategorii ubezpieczonych podleganie ubezpieczeniom społecznym zależy od osobistego prowadzenia przez wspólnika spółki cywilnej w tej spółce pozarolniczej działalności gospodarczej.
Zaznaczenia jednak wymaga, że dotychczasowe dywagacje odnoszą się do kwestii zatrudnienia udziałowca jako członka zarządu zgodnie z regułami prawa pracy. Tym niemniej właściciel spółki bez przeszkód może sprawować funkcję członka zarządu, lecz w oparciu o inną podstawę, którą może być np. kontrakt menedżerski czy też inna umowa cywilnoprawna.
Co do zasady zatem jedyny (lub prawie jedyny) udziałowiec jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może równocześnie odgrywać roli pracownika oraz pracodawcy. Niezgodne z Kodeksem pracy jest, aby jedna osoba korzystała z uprawnień oraz wykonywała obowiązki obu stron stosunku pracy. Jest to oczywiście zasada ogólna, nie wyłączająca konieczności obligatoryjnej analizy i każdorazowej oceny stanu faktycznego aktualnego w spółce. W każdym wypadki trzeba badać strukturę właścicielską, kompetencje organów, jak i okoliczność, kto sprawuje faktyczną kontrolę nad spółką, co pozwoli w rzetelny sposób zdecydować, czy zawarcie umowy o pracę ze wspólnikiem jest dopuszczalne, czy też nie.
Zanim jednak podejmiesz takie decyzje najlepiej skontaktuj się z prawnikiem, aby upewnić się czy podejmujesz słuszne i bezpieczne decyzje.
Autor: Monika Jurkiewicz, radca prawny.
Napisz do nas!
Możesz skorzystać z konsultacji online!
Monika stosuje w pracy zasady lean managemantu i zarządzania projektami, ponieważ wie, że w dobie turbulentnego i mniej przewidywalnego otoczenia każda organizacja poszukuje rozwiązań zwiększających efektywność oraz ograniczających marnotrawstwo, aby osiągnąć przewagę konkurencyjną. Pisze Doktorat na Uczelni Łazarskiego, ale też została certyfikowanym Audytorem ISO Normy 9001:2015.
(+48) 56-622-09-77
biuro@kancelaria-jurkiewicz.pl
ul. Warszawska 4/5 87-100 Toruń
Jeśli chcecie być na bieżąco z najnowszymi artykułami na naszym blogu, serdecznie zapraszamy do zapisania się na nasz newsletter LOVE LABOUR LVOE.
Oferujemy tylko wartościowe treści – bez spamu.
